3 często pomijane rzeczy o których trzeba pamiętać projektując WC dla niepełnosprawnych

Podstawowym dokumentem regulującym w Polsce zasady przystosowywania łazienek dla osób niepełnosprawnych jest ustawa „Prawo budowlane” z 7 lipca 1994 roku. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, pogłębia nieco ten temat, jednak nie wyczerpuje problemu całkowicie. Nic w tym dziwnego – niepełnosprawność może objawiać się w różnych formach i ciężko jest znaleźć rozwiązania które odpowiedzą na wszystkie możliwe problemy.

Nie tylko zasady

Projektując toaletę dla osób mających problemy z samodzielnym poruszaniem się należy oczywiście zadbać o to, aby układ wszystkich znajdujących się w pomieszczeniu poręczy, uchwytów oraz innych elementów wyposażenia sanitariatu był zgodny z przepisami (o czym była już mowa w poprzedniej notce), ale warto też zrobić coś więcej i zapoznać się z nadprogramowymi dobrymi praktykami, popieranymi przez Unię Europejską w „Odnowionych zobowiązaniach do budowania Europy bez barier” z 15 listopada 2010 roku oraz postulowanych przez walczące o prawa osób niepełnosprawnych stowarzyszenia i organizacje zasad odpowiedzialnej budowy i aranżacji budynków oraz pomieszczeń dostępnych dla nie posiadającej pełni sprawności ruchowej części społeczeństwa.

Aby zatem nie tylko postępować zgodnie z prawem, ale też świadomie wyjść naprzeciw potrzebom osób jeżdżących na wózkach inwalidzkich oraz dotkniętych utrudniającymi poruszanie się schorzeniami lub kontuzjami, warto zapoznać się z kilkoma istotnymi zagadnieniami które nie są poruszane w oficjalnych przepisach, a które mają wyjątkowo duży wpływ na komfort osób korzystających z łazienek dla niepełnosprawnych.

1. Dostosuj toaletę tak, aby mogły z niej korzystać osoby z niedowładem jednej strony ciała

Poruszanie się na wózku najczęściej kojarzy się z paraliżem dolnej części ciała, jednak wiele urazów lub chorób może doprowadzić do osłabienia wyłącznie lewej lub prawej części organizmu. To właśnie ze względu na tego typu schorzenia tak ważne jest, aby znajdujące się w ubikacji uchylne poręcze i uchwyty dla niepełnosprawnych znajdowały się z obu stron umywalek i mis ustępowych. Niestety, z racji, że sedes powinien znajdować się minimum 45 cm od najbliższej ściany, a przestrzeń, jakiej potrzebuje osoba na wózku do wygodnego przeniesienia się na urządzenie sanitarne, wynosi 90 cm, czasem zaprojektowana zgodnie z przepisami toaleta może okazać się niedostosowana dla osoby która nie będzie w stanie podjechać do ubikacji ze strony która nie jest objęta niedowładem. Teoretycznie w tej sytuacji osoba ta mogłaby zamiast transferu bocznego lub diagonalnego przenieść się na miejsce za pomocą transferu przedniego, jednak wymaga on dużej siły ramion, nie posiadanej przez osoby starsze lub dzieci. To poważny problem!

Najprostszym sposobem na zaradzenie temu jest oczywiście zaprojektowanie WC w taki sposób, aby zarówno do umywalek, jak i ustępów, można było podjechać z obu stron (pamiętajmy że uchwyty nadal muszą znajdować się w odpowiedniej odległości od tych elementów wyposażenia toalety i w tym przypadku obowiązkowo być uchylne). Jeśli jednak pomieszczenie przeznaczone na łazienkę jest na tyle nieduże, że nie pozwala na takie rozwiązanie, a budynek posiada więcej niż jedną kondygnację dostosowaną dla osób niepełnosprawnych (zgodnie z przepisami każda taka kondygnacja, na której znajduje się zwykła toaleta, musi mieć również wydzieloną toaletę dla osób z niepełnosprawnościami), to nic nie stoi na przeszkodzie, aby problem rozwiązać poprzez umieszczenie na jednym z pięter toalety przyjaznej osobom mogących poruszać prawą częścią ciała, a na drugim jej lustrzanego odbicia, stworzonego z myślą o osobach mających lepszą władze nad swoją lewą stroną.

2. Pamiętaj o tym, że niepełnosprawność wiąże się często z brakiem czucia

Osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich borykają się na co dzień z wieloma problemami, wiążącymi nie tylko z ograniczonymi możliwościami samodzielnego poruszania się. Wśród rozmaitych mniej lub bardziej istotnych powikłań, brak czucia jest łatwym do przeoczenia podczas wyposażania łazienki zagadnieniem, które jednak należy wziąć pod szczególną uwagę ze względu na to, do jak wielu wypadków może doprowadzić. Dlatego też przede wszystkim w trakcie montażu baterii prysznicowych, ale też podczas instalowania kranu umywalkowego, trzeba zadbać o to, aby temperatura płynącej z nich wody była ograniczona i w miarę możliwości jak najbardziej zbliżona do letniej.

Zabieg ten ma na celu zapobiegać przypadkowym poparzeniom, do jakich może niezwykle łatwo dojść podczas mycia dłoni lub ciała zbyt gorącym strumieniem i na które szczególnie narażone są osoby starsze i dzieci, które nawet nie mając problemu z ustaleniem, czy temperatura wody jest odpowiednia, mogą się borykać z trudnościami w trakcie obsługiwania baterii umywalki i prysznica. Na szczęście bardzo prostym rozwiązaniem pozwalającym uniknąć tego typu wypadków jest montaż wyposażonych w mieszacze i możliwość regulowania stałej ciepłoty wody baterii aktywowanych bezdotykowo za pomocą fotokomórki. W ten sposób zapobiec można zarówno samemu poparzeniu, jak i zadbać o komfort korzystających z łazienki osób, które nie będą musiały ręcznie obsługiwać kranu oraz prysznica. Niemniej, skupiając się na tym, nie można zapomnieć o innych potencjalnie niebezpiecznych źródłach ciepła znajdujących się w WC. Dlatego też dbając o to, aby toaleta była przyjazna wobec osób pozbawionych czucia, należy dodatkowo zabezpieczyć grzejniki i wyposażyć je w specjalną osłonę uniemożliwiającą bezpośredni kontakt z elementem grzewczym.

3. Zwróć uwagę na kształt deski sedesowej i ustępu

Przygotowując ubikacje dla niepełnosprawnych dba się przede wszystkim o wysokość umieszczania miski ustępowej oraz odległość od ścian i poręczy ułatwiających korzystanie z toalety. Istnieje jednak kilka innych równie ważnych czynników, którym powinno się lepiej przyjrzeć. Wśród nich jest długość sedesu oraz styl klapy deski, która unoszona do góry pełni funkcję oparcia. Pierwszy z tych pomijanych parametrów wiąże się z transferem osób poruszających się na wózku inwalidzkim bezpośrednio na ubikację – dzięki wydłużonemu do minimum 70 cm obrysowi miski ustępowej goście łazienki mogą wygodnie ustawić swoje wózki wzdłuż krawędzi sedesu i przenieść się na niego bez ryzyka upadku na podłogę. Drugi z omawianych problemów wiąże się z występowaniem na klapach sedesowych tzw. kołnierzy, czyli zakrzywień (rantów) mających na celu dokładniejsze przykrycie deski sedesowej, które niestety w efekcie sprawiają, że powierzchnia klapy nie jest płaska. Dlaczego jest to ważne i należy unikać tego typu rozwiązania w przeznaczonym dla osób mających kłopoty z samodzielnym poruszaniem się WC? Rozmaite schorzenia mogą powodować problemy z samodzielnym utrzymywaniem pozycji pionowej i cierpiący na nie niepełnosprawni często potrzebują wygodnego oparcia – takiego, które nie będzie powodowało, że ciężar ciała spoczywa wyłącznie na jego krawędziach.

Osiągnąć można to niezwykle łatwo, dobierając klapę pozbawioną wspomnianego wcześniej kołnierza lub po prostu nie montując jej. Decydując się na to ostatnie rozwiązanie wciąż warto jednak pomyśleć nad zapewnieniem korzystającej z ubikacji osobie odpowiedniego oparcia. Bez względu na to, czy miska ustępowa ma klapę, czy nie, w odległości 55 cm od przedniej krawędzi deski sedesowej należy umieścić odpowiednio przystosowaną ścianę lub cokolwiek innego, o co korzystając z ubikacji można się wygodnie oprzeć w celu zachowania właściwej pozycji siedzącej. Nieuwzględnienie tego może prowadzić do sytuacji, w której osoba niepełnosprawna będzie zmuszona do przyjęcia ułożenia półleżącego, co bardzo niekorzystnie odbije się na jej zdrowiu i komforcie. Przy okazji należy też pochylić się nad właściwą lokalizacją podajnika papieru toaletowego oraz przycisku służącego do spłukiwania wody. Rolka powinna znaleźć się na wysokości od 60 do 70 cm od posadzki i od 70 do 90 cm od oparcia (tylnej ściany) muszli klozetowej. Spłuczkę z kolei, aby sięgnięcie do niej nie stanowiło niepotrzebnego wyzwania, trzeba umieścić nie wyżej niż 120 cm nad poziomem podłogi, najlepiej z boku sedesu. Najlepszy efekt osiągnie się oczywiście poprzez wykorzystanie automatycznego systemu spłukiwania.

Małe zmiany robią duże różnice

Dla osób niepełnosprawnych nawet nieduże poprawki w przeznaczonej dla nich toalecie mogą okazać się znaczącym udogodnieniem i przyczynić się do wyraźnego zwiększenia komfortu życia. Nie możemy o tym zapominać i bagatelizować ich potrzeb lub ślepo trzymać się wyłącznie minimalnych, narzucanych przez prawo, wymogów. Odpowiednie zaprojektowanie i zabezpieczenie łazienki oraz wyposażenie jej w odpowiednie akcesoria, wśród których szczególnie przydatne są automatyczne dozowniki mydła, aktywowane za pomocą fotokomórek baterie kranowe i reagujące na ruch suszarki, sprawi, że nasze WC prawdziwie przyjaznym i odwiedzanym z przyjemnością miejscem. A przecież o to właśnie chodzi.

Ryszard Kurek